Erfenis
Op enig moment krijgen de meeste mensen te maken met een erfenis, gewild of ongewild. Als er een testament is, staat daarin wellicht waar u wel of geen recht op heeft. Is er geen testament dan geldt het wettelijk erfrecht. Bent u het eens met het testament of de erfenis, dan hoeft u niets te doen en wordt u “automatisch” erfgenaam. Vaak gaat het echter niet zo gemakkelijk…. Wat te doen als er schulden zijn of de andere erfgenamen niet meewerken of u weet niet precies wat de erfenis nu precies omvat? Moet u dan de erfenis aanvaarden of verwerpen?
Erfenis aanvaarden of verwerpen?
Als u niet weet of de erfenis een positief vermogen heeft of juist negatief (schulden!), dan kunt u de erfenis beter niet zomaar aanvaarden. Dat betekent ook dat u niets moet doen dat tot aanvaarding kan leiden, zoals zaken verdelen, verkopen of gelden van de rekening van de overleden, erflater genoemd, opnemen of rekeningen daarvan betalen.
Zulke handelingen kunnen worden opgevat als een aanvaarding. Dat kan problemen opleveren als blijkt dat de schulden hoger zijn dan de waarde van de goederen van de erflater: daarvoor is de erfgenaam aansprakelijk! Zorg daarom zo snel mogelijk dat u weet of er een testament is, wat het inhoud en wat er aan bezittingen en schulden is. U heeft drie maanden de tijd voordat u moet beslissen of u de erfenis echt wilt aanvaarden of verwerpen.
Beneficiair aanvaarden
Bij twijfel kunt u kiezen voor beneficiaire aanvaarding via een verklaring bij de rechtbank van de woonplaats van de overledene. Daarvoor is een formulier te verkrijgen dat u kunt invullen. Voordat u dan definitief aanvaard, moet er eerst een boedelbeschrijving worden gemaakt. Zolang u zich beraad of u wilt aanvaarden of verwerpen, dan kunnen schuldeisers niets op u verhalen.
Is drie maanden in uw geval te kort? De kantonrechter kan u op uw verzoek dan toestemming geven voor nog eens drie maanden extra. Doet u dat niet of krijgt u geen toestemming van de kantonrechter, dan moet u een keuze maken. Is de erfgenaam minderjarig dan wordt de erfenis altijd beneficiair afgehandeld.
Aanvaarden erfenis
Accepteert men een erfenis zonder boedelbeschrijving, dan heet dat een zuivere aanvaarding. Daardoor worden erfgenamen (mede)eigenaar van de goederen, vorderingen en de schulden van de overledene. Dat betekent ook dat zij de erfenis moeten afwikkelen: zijn er meerdere erfgenamen dan moeten zij de erfenis in principe gezamenlijk afwikkelen. Schulden moeten worden voldaan en overeenkomsten opgezegd zoals de huur van de woning.
Doet men dat niet, dan kunnen schuldeisers bij de erfgenamen aankloppen en kan men verplicht worden de schulden uit eigen geld te betalen! Ook moet men spoedig een verklaring van erfrecht regelen om bijv. bij een bank een bankrekening te kunnen inzien of te kunnen gebruiken, de begrafenisverzekering van de overledene te kunnen aanspreken voor de begrafeniskosten etc. etc.
In bijzonder omstandigheden kan een beneficiaire aanvaarding met terugwerkende kracht worden toegewezen door een kantonrechter maar die gok is erg groot. Doorgaans kan dat alleen als u aannemelijk maakt dat u niet op de hoogte kon zijn van een schuld.
Verwerpen nalatenschap
Als blijkt dat de erfenis meer schulden heeft dan er aan positief vermogen is, kunt u de nalatenschap verwerpen: denk daarbij ook aan uw kinderen want die krijgen uw deel als u de erfenis verwerpt en dus moet voor hen ook de verwerping van de erfenis geregeld worden. Dan kunt u niet worden aangesproken voor de schulden van de overledene.
Zo’n verwerping regelt u via een verklaring bij de rechtbank. Verwerpt u de erfenis, krijgt u niets van de nalatenschap, ook niet als achteraf blijkt dat er genoeg te verdelen valt: eens verworpen, blijft verworpen…. de andere erfgenamen krijgen dan uw deel erbij (als zij niet verwerpen) of uw deel gaat over op uw kinderen, als die er zijn.
Legitieme portie
Kinderen hebben altijd recht op een legitieme portie, ook als zij “onterfd” zijn. Daarbij kan men ook denken aan de situatie dat de langstlevende ouder hertrouwt of gaat samenleven en daarbij de nieuwe partner als erfgenaam aanwijst. Veel mensen denken vaak nog dat zij bij onterving nergens recht meer op hebben maar dat is niet juist. In zo’n geval is het raadzaam om juridisch advies in te winnen!
Wie zijn erfgenamen?
De wet kent als erfgenamen:
1. de echtgenoot, geregistreerd partner, kinderen van overledene
2. de ouders, broers en zussen van overledene
3. de grootouders van overledene
4. de overgrootouders van overledene
De erfgenamen uit groep 2, 3 of 4 komen in beginsel pas aan bod als er niemand uit de vorige groep aanwezig is. Is er geen erfgenaam aanwezig, dan krijgt de staat de erfenis. De erfgenamen erven in beginsel een even groot deel. Alleen de partner/ echtgenoot krijgt een groter deel en de ouders krijgen tenminste een kwart van de erfenis van hun kind, als zij erfgenaam zijn.
Samen de erfenis verdelen…
De erfgenamen moet samen de boedel verdelen, zoals inboedel, auto, woning, bankrekeningen, verzekeringspolissen, aandelen en dergelijke. Desnoods kan de hulp van de kantonrechter worden ingeroepen als het onderling niet lukt.
Juridisch advies over erfenissen gaat er vaak de erfgenamen er samen niet uitkomen of zij het niet eens zijn met de afwikkeling van de nalatenschap door de testamentair exequteur. Niet zelden regelt deze van alles zonder dat de erfgenamen erbij worden betrokken, zoals geen overleg over de verdeling van de inboedel of verschil van mening over de waarde van de goederen die verdeeld zijn. Soms is het inschakelen van een taxateur genoeg maar vaak ook niet, helaas.
Tot de afwikkeling behoort ook het afhandelen van de fiscale gevolgen zoals het terugbetalen van toeslagen die de overledene nog na zijn/ haar overlijden heeft ontvangen, de aangifte inkomstenbelasting tot het moment van het overlijden maar vooral ook de betaling van de erfbelasting (voorheen successierecht genoemd) over het erfdeel dat men verkrijgt.
Overlijden partner
De wet bepaalt dat de langstlevende (stief)ouder/partner automatisch alle bezittingen (en schulden) van de overledene verkrijgt, de zogenaamde wettelijke verdeling. Kinderen krijgen alleen een vordering op de langstlevende ter grootte van hun erfdeel. Pas na overlijden van de langstlevende wordt deze vordering opeisbaar. Als er dan nog iets van over is: de langstlevende mag namelijk het geld gewoon uitgeven c.q. opmaken…. juridisch advies is dan al snel gewenst!
Vaak hebben kinderen er grote moeite mee als een ouder hertrouwt: de stiefouder erft dan eventueel “hun geld” als de langstlevende ouder ook komt te overlijden. Een kind kan dan proberen een wilsrecht uit te oefenen: de eigendom van hun niet opeisbare erfenis krijgen zij dan maar belast met een recht van vruchtgebruik voor de stiefouder.
Verdeling lukt niet?
Komt u er samen met de andere erfgenamen niet uit, dan kunt u het best juridisch advies inwinnen om te voorkomen dat de verhoudingen helemaal op scherp komen te staan. Mocht het ook dan nog niet lukken om er uit te komen, dan kan men de kantonrechter inschakelen om de verdeling vast te stellen.
Dat zal met name aan de orde zijn als de goederen van de nalatenschap enige waarde vertegenwoordigen. Men kan bijvoorbeeld vragen om een goed toebedeeld te krijgen onder de verplichting de andere erfgenamen een deel van de waarde te vergoeden, of verzoeken dat iedereen een gelijk aandeel krijgt, bijv. van een bedrag dat op een rekening staat. Als het niet anders kan, kan de kantonrechter zelfs bepalen dat de goederen verkocht moeten worden en de opbrengst moet worden gedeeld.
Vragen over erfenis?
Heeft u vragen die iets te maken hebben met een erfenis, verdeling van de inboedel, beheer door executeur of wat dan ook, aarzel niet en vraag ons om juridisch advies! Mr. Paul Bollema werkt op het gebied van erfrecht vaak samen met een gespecialiseerde erfrechtadvocaat. Goed juridisch advies hoeft niet duur te zijn: een particulier kan wellicht een pro-deo advocaat krijgen en anders is een prijsafspraak bespreekbaar, afhankelijk van uw financiële situatie. Wilt u weten of u iets kunt doen om problemen te voorkomen of op te lossen, dan kunt u altijd vrijblijvend met ons bellen, e-mailen of het contactformulier invullen. Daarnaast kunt u gebruik maken van het gratis en vrijblijvende inloopspreekuur van BK&R advocaten mediation aan de Westersingel 14 te Leeuwarden, elke maandagmiddag van 14:00 tot 17:00 uur. Baat het niet, schaadt het niet!